براساس اصل ۱۵۶ قانون اساسی:
قوه قضاییه قوه ای است مستقل که پشتیبان حقوق فردی و اجتماعی و مسئول تحقق بخشیدن به عدالت و عهده دار وظایف زیر است:
۱- رسیدگی و صدور حکم در مورد تظلمات، تعدیات، شکایات، حل و فصل دعاوی، رفع خصومات، اخذ تصمیم و اقدام لازم در آن قسمت از امور حسبیه که قانون معین می کند.
۲- احیای حقوق عامه و گسترش عدل و آزادی های مشروع.
۳- نظارت بر حسن اجرای قوانین.
۴- کشف جرم، تعقیب، مجازات و تعزیر مجرمین و اجرای حدود و مقررات مدون جزایی اسلام.
۵- اقدام مناسب برای پیشگیری از وقوع جرم و اصلاح مجرمین.
با توجه به اهمیت وظایف قوه قضاییه، قانون اساسی برای شخصی که عهده دار مسئولیت های آن می گردد شرایطی در نظر گرفته و انتخاب وی را به مقام رهبری واگذار نموده است.
۱- ادارهى امور قوهى قضاییه
ادارهى صحیح امور قوهى قضاییه با توجه به گستردگى وظایف و مسؤولیتهاى آن، وظیفه مهمى است که رییس قوهى قضاییه بر عهده دارد و البته در انجام دادن آن از کمکهاى معاونان خویش و دیگر مسؤولان عالى قوهى قضاییه نیز بهرهمند است.
۲ – ایجاد تشکیلات لازم در دادگسترى
براى انجام وظایفى که در قانون براى قوهى قضاییه پیش بینى شده است وجود تشکیلات تخصصى مختلف ضرورى است. به همین سبب ریاست قوهى قضاییه با توجه به نیازمندیهاى قوه و اهداف آن، تشکیلات لازم را در دستگاه قضایى ایجاد مىنماید.
شوراى عالى توسعهى قضایى را مىتوان یکى از نمونههاى این امر محسوب داشت که مدتى پس از انتخاب آیت اله هاشمى شاهرودى به ریاست قوهى قضاییه به ابتکار ایشان و با درک ضرورت ایجاد توسعه در بخشهاى مختلف قوهى قضاییه شکل گرفت. تیم مرکز با برخوردارى از کمیسیونهاى مختلف، در دراز مدت مىتواند نقش مؤثرى در اصلاح ساختار و بهبود عملکرد و فعالیت دستگاه قضایى کشور ایفاد نمود.
۳- تهیهى لوایح قضایى
اساس کار قضات در دادگاهها قانون است آنها پس از رسیدگى به اختلافات و دعاوى مردم، در نهایت احکام خود را بر اساس قوانین موجود صادر مىنمایند. بدین لحاظ مىتوان گفت قضات بهتر از هر کس، عملاً نواقص و نارسایهای قانونى را مىبینند و مىتوانند براى بهبود و اصلاح قوانین، پیشنهادهای خود را مطرح نمایند و لذا با توجه به این که رییس قوهى قضاییه عالىترین مقام قضایى کشور محسوب مىشود و با قضاوت و دستاندرکاران دستگاه قضایى در ارتباط است یکى از وظایفى که قانوناً در اختیار وى نهاده شده تهیه آن دسته از لوایح ق ضایى است که ضرورت وجود آنها احساس مىشود.
هنگامى که یک قانون در شرف شکل گیرى است. ابتدا پیش نویس آن تهیه مىشود و به مجلس ارایه مىگردد و چنانچه متن پیش نویس از تصویب مجلس و شوراى نگهبان گذشت قانون نامیده مىشود. حال متن پیش نویس ارایه شده به مجلس، اگر از سوى نمایندگان مجلس تهیه شده باشد طرح نامیده مىشود و اگر از سوى قوهى مجریه یا قضاییه تهیه شده باشد لایحه نامیده مىشود.
۴- استخدام قضات
شغل قضا از مهمترین و در عین حال حساسترین مشاغل جامعه است لذا طبق اصول ۱۵۶ و ۱۶۳ قانون اساسى انتخاب و استخدام قضات بر اساس شرایط و ضوابط قانونى، از سوى رییس قوهى قضاییه صورت مىگردد.
۵- پیشنهاد عفو و یا تخفیف مجازات مجرمان
بر اساس بند ۱۱ اصل ۱۱۰ قانون اساسى، عفو یا تخفیف مجازات محکومان در حدود موازین اسلامى از جمله اختیارات مقام رهبرى است. با این حال با توجه به اشراف رییس قوهى قضاییه به مسایل مربوط به محکومان، پیشنهاد عفو یا تخفیف مجازات محکومان از سوى رییس قوهى قضاییه صورت مىگیرد.
آیت اله هاشمى شاهرودى:
اهداف دستگاه قضایى در قانون اساسى و نظام اساسى عمدتاً در دو محور کلان و کلى تنظیم شده است:
*محور اول: قضاوت *محور دوم: نظارت
۶- پیشنهاد وزیر دادگسترى
وزیر دادگستری مسؤولیت کلیه مسایل مربوط به روابط قوهى قضاییه با قواى مجریه و مقننه را بر عهده دارد و از میان کسانى که رییس قوهى قضاییه به رییس جمهور پیشنهاد مىکند انتخاب مىگردد. رییس قوهى قضاییه مىتواند اختیارات تام مالى و ادارى و نیز اختیارات استخدامى غیر قضات را به وزیر دادگسترى تفویض کند در این صورت وزیر دادگسترى داراى همان اختیارات و وظایفى خواهد بود که در قوانین براى وزرا به عنوان عالىترین مقام اجرایى پیشبینى مىشود.
۷- رسیدگى به دارایى مقامات سیاسى
دارایى رهبر، رییس جمهور، معاونان رییس جمهور، وزیر و همسر و فرزندان آنان قبل و بعد از خدمت، توسط رییس قوهى قضاییه رسیدگى مىشود که بر خلاف حق، افزایش نیافته باشد.
۸- تعیین نماینده در صدا و سیما
نصب و عزل رییس سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران با مقام رهبری است و شورایی مرکب از نمایندگان رییس جمهور و رییس قوهی قضاییه و مجلس شوراى اسلامى (هر کدام دو نفر) بر این سازمان، نظارت خواهند داشت
امام خمینى (ره)
قوهى قضاییه ملجا و پناهگاه مردم ستمدیده است.
۹- پیشنهاد اعضاى حقوقدان شوراى نگهبان
به منظور پاسدارى از احکام اسلام و قانون اساسى از نظر عدم مغایرت مصوبات مجلس شوراى اسلامى با آنها شورایى به نام شوراى نگهبان با ترکیب زیر تشکیل مىشود .
شش نفر از فقهاى عادل و آگاه به مقتضیات زمان و مسایل روز، انتخاب این عده با مقام رهبرى است.
شش نفر حقوقدان در رشتههاى مختلف حقوقى، از میان حقوقدانان مسلمانى که به وسیله رییس قوهى قضاییه به مجلس شوراى اسلامى معرفى مىشوند و با رأى مجلس انتخاب مىگردند.
البته علاوه بر این موارد، رییس قوهى قضاییه مسؤولیتهای متفرقه دیگری نیز از جمله عضویت در شوراى موقت رهبرى، شوراى بازنگرى قانون اساسى،شوراى عالى امنیت ملى و مجمع تشخیص مصلحت نظام، بر عهده دارد.
مقام معظم رهبرى
قوه قضاییه بازوى توانمند نظام اسلامى است.
وقتى با کسى اختلاف مهمى دارید که از راههاى عادى قابل حل نیست و یا از دست کسى شکایتى دارید به کجا مراجعه مىکنید؟